Cơ quan mật vụ nội địa Nga FSB là một công cụ đắc lực của Điện Kremlin. Cách cơ quan này làm việc hầu như vẫn được giấu kín. Một cựu chiến binh IS cho biết FSB muốn tuyển dụng anh ta để thâm nhập vào các đơn vị Hồi giáo ở Ukraine.
Khi nói đến việc thực hiện các mục tiêu mà Điện Kremlin đặt ra, cơ quan mật vụ nội địa Nga FSB luôn tỏ ra không khoan nhượng. Một số vụ ám sát nhằm vào những người bất đồng chính kiến đã được cơ quan mật vụ thực hiện. Một trong những vụ ngoạn mục nhất là vụ tấn công bằng chất độc nhằm vào Alexei Navalny, chính trị gia đối lập nổi tiếng nhất nước Nga. FSB cũng sử dụng những người từng bị kết án hoặc tín đồ của Nhà nước Hồi giáo để thực hiện các hoạt động như vậy. Đàn ông như Baurzhan Kultanov.
Kultanov sinh ra ở Astrakhan, Nga, vào năm 1991. Với gần 500.000 dân, thành phố này nằm ở đồng bằng sông Volga. Và mặc dù cách biển Caspian hơn 100 km nhưng việc đánh bắt và buôn bán vẫn định hình cuộc sống của người dân nơi đây ngày nay. Biên giới Kazakhstan cũng chỉ cách đó chưa đầy 70 km. Nhiều người Kazakhstan sống ở Astrakhan.
Baurzhan Kultanov cũng là người dân tộc Kazakhstan. Năm 2012, anh chuyển đến Kazakhstan, nơi anh kết hôn và sinh con gái đầu lòng. Anh hỗ trợ gia đình bằng cách bán quần áo từ Trung Quốc. Vào năm 2013, khi cuộc nội chiến ở Syria bước sang năm thứ hai, anh đã xem các video trên mạng xã hội cho thấy sự đau khổ của người dân. Đó là thời điểm Kultanov quyết định đích thân đến Syria để giúp đỡ người dân trong cuộc chiến chống lại chế độ Assad. Khi đó anh 22 tuổi.
Kultanov gặp các chiến binh “từ khắp nơi trên thế giới” tại IS
Vào cuối tháng 10, anh ta đã đi bằng máy bay từ Moscow đến Istanbul. Điều này được chứng minh bằng các đoạn trích từ cơ sở dữ liệu khởi hành của Nga. Từ Istanbul, anh đến biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria. Khi đến Syria, Kultanov, giống như tất cả những người mới đến, lần đầu tiên đi qua một trại quân sự ở Khan Tuman, miền bắc Syria. Anh ấy ở đó tổng cộng một tháng, anh ấy báo cáo với “Stern”. Vương quốc Hồi giáo của thủ lĩnh IS sau này là Abu Bakr al-Baghdadi vẫn chưa tồn tại vào thời điểm đó. Kultanov, người nhanh chóng bị cuốn vào tính chất nghiêm trọng của cuộc chiến, cho biết: “Tại thời điểm này, Quân đội Syria Tự do vẫn đang sát cánh chiến đấu với Mặt trận Al-Nusra chống lại Assad”.
Vào tháng 12 năm 2013, nhóm của anh ta bị bao vây, bị bao vây và pháo kích trong hai tháng trước khi các chiến binh có cơ hội rút lui về Raqqa. Ngay sau đó, vào tháng 6 năm 2014, al-Baghdadi tuyên bố thành lập vương quốc caliphate tại Nhà thờ Hồi giáo Lớn ở Mosul, Iraq. Tại Raqqa, Kultanov gia nhập Nhà nước Hồi giáo.
Vào thời điểm đó, IS hoạt động như một thỏi nam châm thu hút những người Hồi giáo cực đoan từ khắp nơi trên thế giới. Các video tuyên truyền đang tràn ngập mạng xã hội ca ngợi cuộc chiến chống lại nhà độc tài Syria Bashar al-Assad. Trên thực tế, nhóm khủng bố này đã đạt được những thành công quân sự đáng chú ý ở Syria và Iraq chỉ trong vòng vài tháng. Raqqa được tuyên bố là thủ đô mới. Tại Nhà nước Hồi giáo, Kultanov cũng gặp nhiều chiến binh đến từ châu Âu. “Từ Đức, từ Pháp. Thực ra là từ khắp nơi trên thế giới. Nhưng vì tôi không nói được tiếng Anh hay tiếng Ả Rập nên tôi được xếp vào một nhóm nói tiếng Nga. Với rất nhiều người Chechnya và Dagestanis.”
Ngay từ mùa thu năm 2014, Kultanov bắt đầu nghi ngờ về tính hợp pháp của tổ chức khủng bố. “Chắc hẳn phải đến tháng 9 tôi mới bắt đầu hiểu rằng Nhà nước Hồi giáo hoạt động giống hệt như một cơ quan tình báo. Hồi giáo chỉ là cái cớ cho một triều đại khủng bố. Có một đơn vị tương tự như FSB. Chúng tôi không thể có được.” cùng thể hiện bản thân một cách tự do hơn.”
“Họ chỉ bảo tôi thu dọn đồ đạc thôi”
Anh quyết định tách khỏi IS. Sau một thời gian dừng chân ngắn ở Mosul, ban đầu anh ta cố gắng đến Thổ Nhĩ Kỳ qua ngả Syria một cách vô ích. Cùng với vợ và con gái nhỏ. Lực lượng biên phòng của lực lượng dân quân khủng bố chặn họ ở biên giới. Chỉ sau vài ngày bị giam cầm, Kutlanov mới rời khỏi đất nước.
Tại Ankara, anh ta đã cố gắng nộp đơn xin tị nạn chính trị thông qua Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) với lý do rằng anh ta sẽ bị đàn áp ở Nga vì tôn giáo của mình. Anh ta che giấu tư cách thành viên của mình trong IS, hiện bị liệt vào danh sách tổ chức khủng bố quốc tế. Kultanov không nhận được sự giúp đỡ nào. Bản thân anh ta đã là tâm điểm của FSB.
Vì tình trạng tị nạn không rõ ràng, Kultanov hiện đang bị giam giữ vì nhập cư cùng với một số chiến binh khác trong vài tháng. “Vào khoảng 4 giờ sáng, họ đến phòng giam của tôi. Tôi không biết chính xác họ là ai. Họ chỉ nói rằng tôi nên thu dọn đồ đạc. Sau đó tôi hiểu rằng họ muốn đưa tôi trở lại Nga“, anh nói. Để tránh bị dẫn độ sang Nga, Kultanov đã rạch cổ tay mình trên đường tới sân bay. Anh ấy đã sống sót. Nỗ lực trốn thoát tại sân bay sau đó cũng không thành công. Từ Istanbul, anh bay thẳng đến Moscow, nơi lực lượng an ninh Nga đang đợi anh. Họ đưa anh ta từ Moscow đến Astrakhan, nơi anh ta hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của đơn vị FSB địa phương – và ngay sau đó anh ta phải đưa ra một quyết định khó khăn. “Nhân viên FSB nói với tôi: Hoặc là anh ký vào bản thú tội này hoặc chúng tôi sẽ nhét một cái tẩu vào mông anh và sau đó anh sẽ ký mọi thứ cho chúng tôi!” Nếu bị kết tội là thành viên của một tổ chức khủng bố, anh ta có thể phải đối mặt với án tù lên tới 20 năm. Kultanov ký vào mọi thứ được đưa cho anh ta.
Điều này làm giảm bản án của anh ta xuống còn bốn năm. Anh ta kể rằng anh ta bị biệt giam vài tháng và phải chịu đựng nhiều cuộc thẩm vấn của cơ quan mật vụ. Vào thời điểm này, ông cũng được bổ nhiệm làm người giám sát FSB riêng của mình – Alexander Vladimirovich Gushin, cũng sinh ra ở Astrakhan. Kultanov cuối cùng đã được ra tù vào tháng 6 năm 2019. Gushin hiện là người liên lạc thường xuyên của anh ấy với FSB. Và anh ta rất cụ thể với mong muốn và yêu cầu của mình: Kultanov nên giúp do thám mạng lưới IS của Nga.
Chuyên gia: “Khủng bố Hồi giáo là vấn đề lớn ở Nga”
Đối với chuyên gia khủng bố Peter Neumann từ King’s College London, đây không phải là điều bất thường. “Hầu như mọi cơ quan mật vụ trên thế giới đều đang cố gắng tuyển dụng những kẻ khủng bố hoặc những kẻ từng là khủng bố làm người cung cấp thông tin.” Và chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo đã trở thành một vấn đề lớn ở Nga kể từ sau hai cuộc chiến tranh Chechnya. Chuyên gia giải thích: “Tình hình trở nên tồi tệ hơn vào những năm 2010 khi nhiều chiến binh từ vùng Kavkaz gia nhập Nhà nước Hồi giáo ở Nga”. “Quy tắc ‘MICE’ cũ của CIA vẫn được áp dụng khi tuyển dụng những kẻ khủng bố trước đây.” Theo Neumann, những kẻ từng khủng bố thường quay lưng lại với đồng đội cũ và cho phép mình được cơ quan mật vụ tuyển dụng vì 4 lý do: muốn có tiền, họ đã thay đổi niềm tin hoặc vỡ mộng với nhóm (hệ tư tưởng) khủng bố. bị ép buộc hoặc tống tiền, tại FSB thường kết hợp với tài liệu thỏa hiệp (ép buộc) hoặc họ có nhu cầu rất lớn được công nhận (cái tôi).
Vladimir Ossetchkin cũng biết rằng Nhà nước Hồi giáo luôn được tình báo Nga quan tâm nhiều hơn. Người sáng lập tổ chức nhân quyền gulagu.net báo cáo về một số nỗ lực của FSB nhằm thâm nhập vào lực lượng dân quân khủng bố. Ossetchkin cũng quen thuộc với trường hợp của Kultanov.
Chậm nhất là từ mùa hè năm 2019, FSB sẽ chuẩn bị cho Kultanov thực hiện nhiệm vụ đầu tiên của mình. Anh ta có danh tính mới và hiện được gọi là Muhammad Abdullaevich Usmanow. Đây là những gì tài liệu hộ chiếu của anh ấy nói. Và đó là cách nó được ghi lại trong cơ sở dữ liệu của Nga.
Kultanov cần phải thâm nhập vào tiểu đoàn Crimea của người Hồi giáo
FSB muốn cựu chiến binh IS Kultanov tình nguyện đến Ukraine để thâm nhập vào nhóm của Isa Akayev. Akayev là chỉ huy của một tiểu đoàn tình nguyện Hồi giáo và là người đứng đầu của Crimean Tatars. Ông đã chống lại quân chiếm đóng của Nga kể từ năm 2014. Akayev thường xuyên xuất hiện với tư cách là đối tác trò chuyện trên các phương tiện truyền thông Ukraine. Bốn ngày sau khi chiến tranh bùng nổ vào cuối tháng 2 năm 2022, ông nói chuyện với những người Hồi giáo ở Nga trong một video trên mạng yêu cầu không ủng hộ cuộc chiến của Putin. Tiểu đoàn Crimea của ông, được cho là có khoảng 100 quân mạnh theo báo cáo của Reuters, đã chiến đấu ở khu vực Kiev khi bắt đầu cuộc chiến. Sau đó cũng trong Trận Kherson.
Kultanov dường như đã có duyên xâm nhập. Anh ta nói được tiếng Nga và biết tâm lý của người Tatars ở Crimea, nhiều người trong số họ sinh ra ở Uzbekistan sau khi bị Stalin trục xuất. Và anh ấy có kinh nghiệm chiến đấu ở Syria.
Kultanov đang được một đặc vụ FSB khác chuẩn bị cho nhiệm vụ ở Crimea: Vadim Stetsenko. Stetsenko thực chất là người Ukraina bản địa và xuất thân từ Sevastopol ở Crimea. Cho đến khi sáp nhập bán đảo, vi phạm luật pháp quốc tế, ông là sĩ quan của cơ quan mật vụ Ukraine SBU. Năm 2014, anh ta đào thoát sang FSB và từ đó bị truy nã ở Ukraine theo lệnh bắt vì tội phản quốc. Anh ấy đã đăng ký ở Astrakhan cho đến cuối năm 2022. Sau đó ở Krasnodar. Ngược lại với Gushin, người có ít nhất một hồ sơ VK bị xóa, có rất ít thông tin được công khai về Stetsenko, không có hồ sơ trên mạng xã hội và không có ảnh công khai.
Kultanov có thể ngăn cản hai đặc vụ FSB và can ngăn họ khỏi kế hoạch ban đầu. “Tôi giải thích với họ rằng việc đến Ukraine thông qua Thổ Nhĩ Kỳ sẽ dễ dàng hơn vì tôi biết Thổ Nhĩ Kỳ và tôi có nhiều mối quan hệ ở Thổ Nhĩ Kỳ có thể giúp tôi đến Ukraine“, anh kể. Rõ ràng anh ấy có thể thuyết phục với điều này.
Thay vì đến Ukraine, anh ta tới Thổ Nhĩ Kỳ nhiều lần với danh tính mới. “Họ đưa cho tôi 5.000 USD và bảo tôi tới Thổ Nhĩ Kỳ trong hai tháng để thích nghi”. Anh ấy đi từ Moscow đến Istanbul nhiều lần, gần đây nhất là vào tháng 2 năm 2023.
Kultanov hy vọng được tị nạn chính trị ở Pháp
Sau đó, anh liên lạc với nhà hoạt động nhân quyền Ossetschkin, người mà anh đã báo cáo tình hình của mình. Ossetchkin và tổ chức của hắn đã nhiều lần vạch trần những điều kiện kinh khủng trong các nhà tù ở Nga – giờ đây Kultanov hy vọng được tị nạn chính trị ở Pháp với sự giúp đỡ của Ossetschkin. Con bài mặc cả của anh ta: những bản ghi âm bí mật các cuộc trò chuyện với Gushin và các đặc vụ FSB khác.
“Tôi biết rằng tôi đã đặt bản thân và gia đình vào nguy hiểm khi công khai chuyện này. Nhưng tôi bị đe dọa từ 20 đến 25 năm tù và không loại trừ khả năng bị tra tấn“, anh nói.
Để hỗ trợ cho phiên bản câu chuyện của mình, Kultanov đã đưa cho Stern một số tài liệu, bao gồm số điện thoại cá nhân của người phụ trách FSB Alexander Gushin, cũng như các bức ảnh và ghi chú viết tay. Dựa trên dữ liệu và tài liệu được cung cấp cũng như nghiên cứu của chúng tôi, có thể xác minh những tuyên bố của Kultanov về quá khứ của anh ấy và trên hết là về Alexander Gushin. Một ứng dụng phổ biến ở Nga sử dụng sổ địa chỉ của người dùng đã có thể chứng minh rằng cả Guschin và Vadim Stetsenko đều được một số người dùng lưu độc lập với nhau bằng phần bổ sung “FSB“. “Stern” cũng có thông tin hộ chiếu của Gushin và Stetsenko, khớp với thông tin do Kultanov cung cấp. Ông cũng xác nhận rằng người đàn ông trên hộ chiếu của Vadim Stetsenko chính là đặc vụ FSB đã thông báo cho ông về nhiệm vụ. Hồ sơ nội bộ cho thấy một chiếc BMW X5 màu đen đã được đăng ký cho Stetsenko. Mẫu ô tô này xuất hiện trong hình ảnh Google Street View của trụ sở FSB ở Astrakhan. Và trên tờ khai thuế, anh ta liệt kê nơi làm việc của mình là một đơn vị quân đội ở thành phố Volga.
Mạng lưới FSB lớn đến mức nào?
Theo tuyên bố của chính mình, Kultanov không phải là người duy nhất được FSB chuẩn bị cho các hoạt động như vậy. Người phụ trách FSB của anh ấy, Alexander Guschin, nói với anh ấy rằng có rất nhiều người giống anh ấy. Mạng lưới FSB đặc biệt lớn ở Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng Kultanov chưa bao giờ đích thân gặp bất kỳ ai trong số họ. Kultanow nói: “Họ từng muốn tôi liên hệ với một số người, nhưng cuối cùng họ không chắc liệu họ có thể tin cậy được hay không”. Chúng tôi đã cố gắng liên lạc với cả hai sĩ quan FSB – họ để lại những yêu cầu bằng văn bản và một số cuộc gọi không được trả lời.
Và Kultanov? Anh ấy hiện đang bị mắc kẹt ở Thổ Nhĩ Kỳ. Anh ấy không thể nói điều gì sẽ xảy ra tiếp theo với mình.
Trung Khoa (Tổng hợp)
