Thế giới bắt đầu biết đến Kim Yo Jong khi Triều Tiên, một đất nước hầu như hoàn toàn cô lập, hé mở cánh cửa đóng kín từ 3 thế hệ để giao lưu với thế giới bên ngoài. Kim Yo Jong là em gái và là phụ tá đắc lực, tín cẩn của Chủ tịch Kim Jong Un, nhà độc tài trẻ tuổi nắm quyền sinh sát tại miền Bắc bán đảo Triều Tiên.
Một thế giới tò mò khám phá một cách thích thú một phụ nữ trẻ trung, năng động, dáng mảnh khảnh, ăn mặc giản dị và lịch sự, khi Kim Yo Jong được cử sang Hàn Quốc dự Thế vận hội Mùa Đông 2018.
Đây là lần đầu tiên một thành viên của gia đình họ Kim ngự trị ở miền Bắc tới thăm Hàn Quốc sau chiến tranh Triều Tiên 1950.
Trong chuyến thăm lịch sử, nụ cười tươi và cung cách tự nhiên của bà Kim Yo Jong khi giao tiếp với Tổng Thống Hàn quốc Moon Jae-in, ngay lập tức chiếm được cảm tình của người dân miền Nam và sự chú ý của cộng đồng quốc tế.
Truyền thông quốc tế ví bà Kim Yo Jong như “vũ khí mới” của Triều Tiên trong chiến dịch thu phục nhân tâm, thu hút sự chú ý của thế giới mà không cần thử nghiệm hạt nhân hay phóng tên lửa như mọi khi, và chuyến đi lịch sử này được coi là một thành công vì đã giúp cải thiện hình ảnh của một nước Triều Tiên xưa nay vẫn khép kín và hầu như hoàn toàn cô lập với thế giới bên ngoài.
Sau đó Kim Yo Jong thường xuyên xuất hiện bên cạnh anh trai, lãnh tụ Kim Jong Un, trong các cuộc họp thượng đỉnh với Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump. Tại cuộc họp thượng đỉnh ở Hà Nội vào cuối tháng 2/2019 thế giới lại chứng kiến bà Kim Yo Jong, dáng dấp nhanh nhẹn, có mặt ở mọi lúc mọi nơi để kiểm tra và bảo đảm mọi sự đều suôn sẻ
Thượng đỉnh ấy thất bại khiến mối quan hệ ‘đặc biệt’ giữa lãnh tụ Kim và Tổng Thống Trump rơi vào bế tắc, và các quan hệ liên Triều trở nên căng thẳng trở lại.
Đến tháng 4, khi nhà độc tài họ Kim biến mất một cách bí ẩn, không xuất hiện trước công chúng trong suốt 3 tuần lễ, có tin đồn ông lâm trọng bệnh, có thể đã chết.
Ông Kim xuất hiện trở lại vào đầu tháng 5, nhưng tin đồn vẫn râm ran về tình trạng sức khỏe của ông và khả năng ai sẽ lên thay thế ông.
Phụ nữ quyền lực nhất Triều Tiên
Trước tình huống đó, mọi con mắt đều đổ dồn về Kim Yo Jong. Một số nhà phân tích suy đoán, nếu lãnh tụ họ Kim có hề hấn gì, thì có khả năng ông sẽ trao quyền cho em gái, người được ông tín cẩn nhất, ít nhất là cho tới khi con cái của ông tới đã đủ lớn.
Suy đoán này dường như có cơ sở bởi vì trong hơn tuần qua, thế giới ngạc nhiên khi thấy bà Kim Yo Jong chủ động lên tiếng về nhiều vấn đề quốc sự.
Hôm 9/6, bà Kim Yo Jong loan báo tuyệt giao với Hàn quốc.
Bà gọi miền Nam là “kẻ thù”, đòi phá hủy Văn phòng liên lạc liên Triều, đe dọa hành động quân sự nhắm vào miền Nam, và nặng lời đả kích Tổng Thống Hàn quốc. Bà mô tả một bài diễn văn của Tổng Thống Moon Jae In, đánh dấu kỷ niệm 20 năm cuộc họp thượng đỉnh liên Triều đầu tiên, là “đáng ghê tởm”.
Báo Daily Mirror của Anh hôm 18/6 tường trình rằng, bà Kim miệt thị miền Nam là “đồ chó hoang”, và tuyên bố sẽ điều binh tới vùng biên giới, làm tăng lo ngại về nguy cơ xảy ra chiến tranh.
Bà Kim Yo Jong miêu tả những người đào tị là “rác rưởi của nhân loại, hay những con thú hoang đã phản bội quê hương.”
Khó có thể liên kết những lời lẽ miệt thị và thái độ hung hăng đó với hình ảnh của một Kim Yo Jong đã chiếm được cảm tình của thế giới khi đến dự Thế vận hội Mùa Đông ở Hàn quốc hay sang Việt Nam dự thượng đỉnh Trump-Kim.
Có một số giải thích thái độ hung hăng của Bắc Hàn gần đây, mà trong đó một yếu tố có thể là nhằm tăng uy tín bà Kim Yo-jong trong quân đội, theo một số đánh giá.
Mới nhất ngày 17/6 Bắc Hàn giật nổ tung tòa nhà văn phòng liên lạc, một hình ảnh mang tính biểu tượng đặt ở vùng gần biên giới với Nam Hàn, được mở hồi 2018.
Trong lúc đó, quân đội Bắc Hàn nói sẽ đưa binh lính tới vùng phi quân sự ở dọc biên giới.
Truyền thông nhà nước Bắc Hàn đăng bài cáo buộc Nam Hàn vi phạm các thỏa thuận đã ký hồi 2018 và hành xử như một “con chó lai“, trong lúc em gái của ông Kim Jong-un thì gọi tổng thống của Nam Hàn là “kẻ bợ đỡ” Mỹ.
Trả lời BBC News Tiếng Việt, ông Ankit Panda ghi nhận việc truyền thông Bắc Hàn đã tiết lộ hai việc khiến họ giận dữ.
“Đầu tiên là nhiều tháng bực bội của Bắc Hàn vì tiến độ, mức độ trong hợp tác kinh tế liên Triều. Nó không thể tiến triển như Bình Nhưỡng mong muốn do trừng phạt quốc tế.”
“Seoul đã cố làm hết cách giúp đỡ mà không vi phạm trừng phạt.”
“Thứ hai, truyền thông Bắc Hàn cho biết họ xem việc các nhóm dân sự Hàn Quốc gửi tờ rơi là không thể chấp nhận.”
Ông Ankit Panda cũng đặt dấu hỏi liệu các biến cố gần đây có nhằm tăng hình tượng của bà Kim Yo-jong, em gái của lãnh tụ Kim Jong-un.
“Có những khả năng khác mà chúng ta chưa hiểu hết, ví dụ việc nâng vị trí của Kim Yo-jong trong hệ thống chính trị.”
“Các hành động mới đây có vẻ nhằm làm tăng uy tín của bà ấy trong mắt quân đội ở Bắc Hàn.”
Việc Hà Nội được chọn là nơi tổ chức hội nghị được đánh giá là thể hiện vai trò của Việt Nam với quốc tế.
Khi đó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc bày tỏ hy vọng Việt Nam góp phần kiến tạo hòa bình trên bán đảo Triều Tiên.
Tuy vậy hội nghị lần hai ở Hà Nội không đem lại kết quả nào.
Sự khác biệt quá lớn giữa Bắc Hàn và thế giới khiến cho nỗ lực dàn xếp của các nước như Việt Nam chỉ hạn chế, theo ông Ankit Panda.
“Vai trò của Hà Nội khi tổ chức hội nghị lần hai là đáng nể và có ích, nhưng trở ngại căn bản giữa Mỹ và Bắc Hàn quá lớn để Việt Nam có thể giúp giải quyết.”
“Bắc Hàn và Hoa Kỳ có khác biệt căn bản về mục đích của hoạt động ngoại giao giữa hai bên.”
Hiện nay các trừng phạt do Mỹ đứng đầu vẫn đang tồn tại, bao vây kinh tế khó khăn của Bắc Hàn.
Joseph Yun, cựu đặc sứ Hoa Kỳ về Bắc Hàn, giải thích cho CNN: “Người Bắc Hàn rất thất vọng khi ngoại giao với Hoa Kỳ và Nam Hàn đã không đem lại điều họ hứa hẹn cho nhân dân Bắc Hàn…tiêu chuẩn sống cao hơn.”
Ông Yun nói chính quyền Bắc Hàn cảm thấy “cần giải thích cho người dân vì sao sáng kiến ngoại giao lại chả đem lại cái gì“.
Nhiều người nhận định chính phủ Nam Hàn dưới thời tổng thống Moon Jae-in rất muốn hỗ trợ Bắc Hàn để thúc đẩy hợp tác.
Nhưng hiện tại các lựa chọn của Seoul cũng hạn chế. Gần như mọi thứ mà Bình Nhưỡng muốn có đều bị cản trở vì trừng phạt của Washington.
Nam Hàn nói họ vẫn bỏ ngỏ khả năng đối thoại, nhưng lên án các hành động của Bắc Hàn là vô nghĩa và gây tổn hại.
Căng thẳng tăng vọt trong những tuần gần đây, một phần từ việc các nhóm đào tẩu người Bắc Hàn ở Nam Hàn gửi tờ rơi tuyên truyền sang bên kia biên giới.
Truyền thông Bắc Hàn cáo buộc miền Nam “vi phạm và hủy hoại một cách có hệ thống” các thỏa thuận đã ký hồi 2018, và so sánh Bộ Quốc phòng Nam Hàn với “một con chó lai sợ hãi” đang “khoác lác và chơi trò tháu cáy, nói năng biến báo và tạo ra bầu không khí đối đầu“.
Những động thái của Bắc Hàn mới đây có vẻ như nhận lệnh trực tiếp của bà Kim Yo-jong.
Evans Revere, một cựu chuyên gia của Bộ ngoại giao Mỹ, phân tích với CNN: “Không ngày nào lại không có tờ báo đăng tuyên bố và hình ảnh của bà ta.”
Một điểm bí ẩn là mặc dù hình ảnh Kim Yo-jong trở nên nổi bật, thì lãnh tụ Kim Jong-un có vẻ mất hút.
Ông Kim Jong-un hôm 1/5 đã xuất hiện tại một buổi lễ sau khi biến mất khỏi các sự kiện trong 20 ngày.
Nhưng từ sau đó, ông vắng bóng trên truyền thông nhà nước.
Thực sự vị lãnh tụ đang ở đâu, sức khỏe thế nào vẫn là điều bí ẩn.
Trong khi đó báo chí nhà nước Bắc Hàn tiếp tục đăng bài phê phán Nam Hàn.
Ngày 19/6, báo Lao động, cơ quan ngôn luận của đảng Lao động Bắc Triều Tiên, đăng các bài nói người dân Bắc Hàn “sung sướng và nhẹ nhõm” khi chứng kiến cảnh Văn phòng liên lạc chung liên Triều sập xuống.
Kim Yo Jong là ai?
Bà Kim Yo-jong, em gái Chủ tịch Kim Jong-un, là con gái út và duy nhất của ông Kim Jong Il và người vợ không chính thức, bà Ko Yong Hui, một vũ công người Triều Tiên lai Nhật, theo báo Washington Post.
Theo cơ quan tình báo Hàn quốc thì Kim Yo Jong sinh ngày 26/9/1987 tại Bình nhưỡng. Nhưng trong tài liệu của Bộ Tài chính Mỹ thì Kim Yo Jong ra đời ngày 26/9/1989. Chi tiết này được tiết lộ năm 2019 khi Bộ Tài chính Hoa Kỳ ghi tên bà vào sổ đen gồm những nhân vật bị trừng phạt về những vi phạm về nhân quyền.
Theo Washington Post, bà là con gái út trong 7 người con của ông Kim Jong Il, và được ông yêu thương đặc biệt.
Thuở còn bé Kim được gia sư giảng dạy ở nhà, đến những năm 1990 và những đầu năm 2000, bà được đưa được đưa sang Thụy Sĩ theo học tại trường công lập Liebefeld-Steinhölzli tại thành phố Bern, dưới tên Pak Mi Hyang.
Chuyên gia về các vấn đề Triều Tiên Bruce Bennett nhận định về bà Kim Yo Jong trong một bài báo của tờ Daily Beast được tạp chí Forbes trích dẫn mới đây:
“Kim Yo Jong là người thông minh, tính toán, nắm quyền hành lớn trong tay. Trong thành phần ưu tú của Triều Tiên, Kim Yo Jong là người có cơ may cao nhất để thừa kế ngôi vị quyền lực”, nếu Kim Jong Un có mệnh hệ gì.
Chuyên gia về các vấn đề Triều Tiên Bruce Bennett nhận định về bà trong một bài báo của tờ Daily Beast được trích dẫn trong tạp chí Forbes.
“Kim Yo Jong là người thông minh, tính toán, nắm trong tay quyền hành lớn, trong số những thành phần ưu tú của Triều Tiên, Kim Yo có cơ may cao nhất để thừa kế ngôi vị quyền lực”, nếu ông Kim Jong Un vì lý do nào không giữ vị thế này.
Từ hành động cầm gạt tàn để anh trai hút thuốc trên đường tới hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều đến phát thông cáo hoan nghênh Tổng thống Mỹ, Kim Yo-jong đang dần trở thành người quyền lực thứ hai tại Triều Tiên.
Cô từng thay mặt Kim Jong-un tới dự Olympic Mùa đông 2018 tại Pyeongchang, Hàn Quốc. Kim Yo-jong không chỉ được giao những chức vụ quan trọng trong đảng Lao động Triều Tiên mà còn được cho là người đứng sau chiến dịch xây dựng hình ảnh của lãnh đạo Kim Jong-un, cả trong nước và ở nước ngoài.
Vai trò của Kim Yo-jong ngày càng lớn trong bối cảnh thế giới đang đối phó đại dịch Covid-19, trong đó Triều Tiên khẳng định chưa ghi nhận người nhiễm nCoV nào.
Kim Yo-jong ra tuyên bố chính trị đầu tiên hồi đầu tháng 3, chỉ trích Hàn Quốc là “con chó sủa trong sợ hãi” sau khi nước này bày tỏ quan ngại sâu sắc về vụ Triều Tiên thử tên lửa, nói rằng Seoul không có tư cách chỉ trích Bình Nhưỡng khi họ đã tiến hành các cuộc tập trận riêng và chung với Washington.
Cũng trong tháng 3, cô hoan nghênh Tổng thống Mỹ Donald Trump sau khi ông gửi thư cho Kim Jong-un để bày tỏ mong muốn duy trì quan hệ song phương, cũng như đề nghị hỗ trợ Triều Tiên ứng phó Covid-19.
Các tuyên bố chính trị của Kim Yo-jong cho thấy vai trò trung tâm của cô trong chính quyền. “Jong-un cho phép em gái soạn thảo và công bố những phát ngôn công kích mang sắc thái cá nhân. Ông ấy rõ ràng đang để em gái trở thành nhân cách thứ hai của mình“, Youngshik Bong, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Triều Tiên thuộc Đại học Yonsei ở Seoul, nêu quan điểm.
Kim Yo-jong dường như cũng chịu một số bước lùi, nhất là sau khi đàm phán hạt nhân Mỹ – Triều lâm vào bế tắc. Một số nguồn tin cho biết em gái Kim Jong-un đã mất vị trí ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị đảng Lao động Triều Tiên hồi năm ngoái và mới được tái bổ nhiệm vào cơ quan này. Mỹ hồi năm 2017 cũng xếp Kim Yo-jong và nhiều quan chức Triều Tiên vào danh sách vi phạm nhân quyền.
Về mặt đối ngoại, Kim Yo-jong luôn xuất hiện trong tiến trình ngoại giao giữa Triều Tiên với Mỹ và Hàn Quốc. Trong vấn đề đối nội, cô là Phó chủ nhiệm Ban Tuyên giáo đảng Lao động Triều Tiên, chịu trách nhiệm xây dựng hình ảnh cho lãnh đạo Kim Jong-un.
“Yo-jong được tiếp cận trực tiếp và có ảnh hưởng mạnh mẽ tới Kim Jong-un. Cô không liên quan tới những quyết định điều phối nhân sự của lãnh đạo Triều Tiên nhưng luôn nắm tình hình. Đây là người được tin tưởng, giúp Kim Jong-un duy trì hình ảnh tích cực với người Hàn Quốc và nước ngoài“, Leonid Petrov, chuyên gia về Triều Tiên ở Cao đẳng Quốc tế về Quản lý ở Sydney, Australia, cho hay.
“Cô ấy đã thể hiện kỹ năng hiện đại hóa hình ảnh chính quyền và có tác động tới truyền thông quốc gia. Vai trò quan trọng nhất của Kim Yo-jong là phụ tá tin cẩn cho Kim Jong-un. Những thông điệp cô đưa ra có sức nặng hơn nhiều quan chức cấp cao Triều Tiên“, Leif-Eric Easly, phó giáo sư nghiên cứu quốc tế ở Đại học Ewha tại Seoul, nói.
Vai trò của Kim Yo-jong có thể sẽ tiếp tục mở rộng khi Triều Tiên nối lại hoạt động ngoại giao hạt nhân sau đại dịch Covid-19. “Cô ấy đóng vai trò then chốt trong các chính sách đối nội và đối ngoại vì đây là một trong những người nắm giữ sự sống còn của đất nước“, Petrov nói.
Dù vậy, các chuyên gia cho rằng Kim Yo-jong sẽ không bao giờ lên nắm quyền nếu Kim Jong-un không còn lãnh đạo. “Cô ấy biết cách tăng cường sức mạnh mềm của anh trai, nhưng sẽ không thay thế vai trò ra quyết định. Kim Yo-jong là đồng minh được tin tưởng nhất của Kim Jong-un, nhưng không gì hơn“, chuyên gia Petrov nói thêm.
Lan Anh từ Hà nội – Thoibao.de (Tổng hợp)
>>> Giấu báo cáo tài chính – Việt Nam khó vay tiền
>>> Châu Âu “tung đòn” đối phó với Trung Quốc
>>> Human Rights Watch: Việt Nam gia tăng đàn áp bất đồng chính kiến ôn hòa
