Tổng thống Mỹ Donald Trump trong thời gian gần đây cáo buộc Trung Quốc che giấu về dịch Cúm Vũ Hán, cho rằng chính phủ Trung Quốc có thể đã để mặc cho dịch bệnh này lây lan, và ông đe dọa buộc Bắc Kinh phải trả giá đáng kể cho đại dịch.
Ngược lại, các quan chức Trung Quốc buộc tội chính quyền ông Trump cố tình lờ đi tình hình, quản lý kém cỏi một cách nguy hiểm, và cố gắng “tống tiền”.
Tình trạng Washington và Bắc Kinh công kích nhau nặng lời gần như hàng ngày gửi tín hiệu báo động đến các chuyên gia về an ninh quốc gia, họ lo rằng đang có mầm mống của một cuộc Chiến tranh lạnh mới giữa hai siêu cường vào thời điểm đang có khủng hoảng toàn cầu.
“Đây là một sự chuyển động nguy hiểm đối với thế giới“, bà Rachel Esplin Odell, một chuyên gia về Trung Quốc tại Viện nghiên cứu nhà nước có trách nhiệm Quincy, nói. Viện của bà cổ súy cho sự kiềm chế trong chính sách quân sự của Hoa Kỳ.
“Cả hai chính phủ [Mỹ và Trung Quốc] đều đang cố khai thác thất bại của phía bên kia để phục vụ lợi ích đối nội“, bà nói, và cho rằng họ đang lấy lửa dập lửa giữa lúc thế giới đang bị hỏa hoạn.
Bà Odell và các chuyên gia khác cho rằng hậu quả có thể rất to lớn – kéo dài đại dịch, làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, gây nguy hiểm cho các cuộc đàm phán thương mại nhạy cảm và mở ra những rạn nứt địa chính trị mới.
Ông Jacob Stokes, một nhà phân tích kỳ cựu về chính sách của Trung Quốc, nói: “Đây là một vấn đề nghiêm trọng mà bạn hy vọng sẽ có sự hợp tác của toàn thế giới – đặc biệt là giữa các cường quốc hàng đầu – bởi vì nếu không có sự hợp tác đó, mặt tiêu cực sẽ rất lớn“. Ông Stokes làm việc tại Viện Hòa bình Hoa Kỳ, một viện phi đảng phái.
Quan hệ Mỹ Trung đã trở nên xấu nhất trong ‘gần 50 năm’
Cho đến nay, không có dấu hiệu nào cho thấy căng thẳng tăng cao sẽ dẫn đến một cuộc đối đầu quân sự, mặc dù Hải quân Hoa Kỳ đã tiến hành một “hoạt động vì tự do hàng hải” gần đây ở Biển Đông, trong khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố là lãnh hải của họ.
Nhưng quan hệ Mỹ-Trung hiện ở mức “xấu nhất” trong gần 50 năm qua, ông Stokes, cựu cố vấn an ninh quốc gia của Phó Tổng thống Joe Biden, nói.
Một trong những thiệt hại đầu tiên có thể xảy ra là thỏa thuận thương mại được Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó Thủ tướng Trung Quốc Liu He ký kết tại Nhà Trắng hồi tháng 1 – là thỏa thuận “giai đoạn 1″ mà các quan chức Nhà Trắng từng nói rằng sau này sẽ có một hiệp định lớn hơn về những vấn đề còn khó khăn hơn.
Không rõ liệu Trung Quốc có sẵn sàng hoặc có thể thực hiện các cam kết của mình trong giai đoạn 1 hay không, trong đó có lời hứa sẽ mua thêm 200 tỷ đô la hàng hóa và dịch vụ của Mỹ trong hai năm tới – từ nông sản cho đến ô tô và dụng cụ y tế.
Ông Stokes nói rằng ngay cả trong thời kỳ kinh tế bình thường, thực hiện cam kết cũng đã khó rồi. Trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc hiện đang sụt giảm vì đại dịch, chính phủ của Chủ tịch Tập Cận Bình có thể tìm cách đàm phán lại bản thỏa thuận.
“Liệu có thể có giai đoạn 2 không khi mà giai đoạn 1 chẳng đi đến đâu?” ông Stokes nói, “Đó là một thách thức lớn“.
Hôm 4/5, Bộ trưởng Tài chính của Tổng thống Trump, Steven Mnuchin, nói ông hy vọng Chủ tịch Tập sẽ thực hiện đầy đủ thỏa thuận ký hồi tháng 1 bất chấp căng thẳng gia tăng và khủng hoảng kinh tế.
“Nếu họ [tức Trung Quốc] không làm như vậy, sẽ có những hậu quả rất đáng kể trong mối quan hệ và trong nền kinh tế toàn cầu về mặt các bên sẽ thay đổi cách làm ăn với Trung Quốc“, ông Mnuchin nói trong một cuộc phỏng vấn.
Nhưng ngay cả khi ông Mnuchin hy vọng sẽ duy trì được bản thỏa thuận thương mại, ông Trump vẫn đưa ra ý tưởng áp thuế mới đối với Trung Quốc và cố gắng đòi bồi thường cho thiệt hại kinh tế và nhân mạng vì đại dịch.
“Họ đã phạm một sai lầm khủng khiếp và họ không muốn thừa nhận điều đó”, tổng thống Mỹ nói hôm 3/5 trong một buổi gặp ảo với công chúng trên kênh Fox News. “Họ đã cố che giấu nó. Họ đã dập thông tin về nó, giống như một đám cháy“, nhưng họ đã thất bại, ông Trump nói.
Tổng thống Mỹ cho biết ông đang tìm cách để buộc Trung Quốc trả tiền, nhưng ông không đưa ra chi tiết cụ thể.
“Chúng tôi chưa xác định số tiền cuối cùng là bao nhiêu“, ông Trump nói tuần trước khi được hỏi về các khoản bồi thường có thể đòi. “Số tiền sẽ rất đáng kể“, ông nói.
Nếu ông Trump nhất quyết thực hiện lời đe dọa về thuế quan mới hoặc các hoạt động trả đũa kinh tế khác, điều đó có thể làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng kinh tế, bà Odell nói.
“Nó sẽ có tác động làm ớn lạnh nền kinh tế và thị trường toàn cầu“, bà nói.
Căng thẳng gia tăng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc – bị đại dịch Cúm Vũ Hán làm cho trở nên tồi tệ hơn – làm khởi phát cuộc Chiến tranh lạnh mới, cựu nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Nhà Trắng Clete Willems nói hôm 5/5.
“Thực tế là căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang gia tăng đáng kể tại thời điểm này”, ông Willems, cựu phó giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, nói với CNBC.
“Tôi biết mọi người cảm thấy bất an với thuật ngữ này, nhưng tôi nghĩ chúng ta phải trung thực và gọi đúng tên của sự việc, và đây là sự khởi đầu của cuộc Chiến tranh lạnh mới, và nếu chúng ta không cẩn thận, mọi thứ có thể trở nên tồi tệ hơn nhiều”, ông nói thêm.
“Thực tế là … người ta ngày càng thất vọng với các chính sách kinh tế của Trung Quốc và Trung Quốc cũng phải trả lời rất nhiều câu hỏi liên quan đến virus corona”, ông nói. Ông Willems rời chức vụ của mình trong Nhà Trắng hồi năm ngoái.
Ông Yong Wang, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ tại Đại học Bắc Kinh, cho rằng những lời đao to búa lớn không ngừng của chính quyền ông Trump đổ lỗi cho Trung Quốc về dịch Covid-19 có nguy cơ gây ra cuộc “Chiến tranh lạnh” mới. Nó cũng có thể làm xấu đi hình ảnh của Mỹ trong công chúng Trung Quốc, ông nói.
“Trước đây, người ta thường coi hệ thống chính trị của Hoa Kỳ là đáng tin cậy. Giờ thì điều đó đã bắt đầu thay đổi“, ông Yong Wang nói.
Như nhiều chuyên gia chính trị và quan chức chính phủ Trung Quốc, ông Wang tin rằng các cáo buộc của ông Trump đối với Trung Quốc là một phần của mưu đồ nhằm làm đánh lạc hướng những chỉ trích trong nước Mỹ về việc ông Trump xử lý đại dịch.
Trong những tuần gần đây, ông Trump đối diện với kết quả thăm dò ý kiến cho thấy sự ủng hộ dành cho ông bị giảm, trong khi đó, ông Biden đang vượt lên một chút ở một số “bang chiến địa”.
Trung Quốc cũng bị chỉ trích vì thiếu minh bạch về dịch bệnh, đặc biệt là trong giai đoạn đầu, khi họ kiểm duyệt thông tin về virus và bịt miệng các bác sĩ đã cố gắng phát đi tín hiệu báo động. Điều đó đã gây ra phản ứng dữ dội bên trong Trung Quốc, và ông Tập đã nhanh chóng bóp nghẹt. Trung Quốc cũng bị chỉ trích dữ dội ở nước ngoài.
Ngay cả ở thời điểm hiện tại, các quan chức và chuyên gia y tế của Hoa Kỳ vẫn đặt câu hỏi liệu có thể tin nổi hay không số liệu về tỷ lệ lây nhiễm và số người chết của Trung Quốc. Bắc Kinh gần đây đã hạn chế việc tiếp cận với cuộc nghiên cứu của Trung Quốc về virus corona chủng mới, và điều đó càng làm tăng thêm mối lo ngại.
Hoa Kỳ không phải là quốc gia duy nhất tức giận về cách thức Trung Quốc xử lý dịch, và các nhà lãnh đạo thế giới khác cũng đã hình dung về hậu quả khi công kích Bắc Kinh.
Ở Úc, Thủ tướng Scott Morrison kêu gọi cần có một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc của virus corona. Trung Quốc đã nhanh chóng phản ứng, bao gồm cả lời đe dọa tẩy chay kinh tế đối với các sản phẩm của Úc và cáo buộc rằng ông Morrison đang dính líu vào thứ “chủ nghĩa cơ hội đáng khinh“.
Mong muốn buộc Trung Quốc phải trả giá là điều có thể hiểu được, ông Dan Blumenthal, giám đốc về nghiên cứu châu Á tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, một tổ chức cố vấn đặt ở thủ đô Washington. Nhưng ông Blumenthal, một cựu quan chức Lầu Năm Góc trong chính quyền của ông George W. Bush, nói rằng ông Trump phải có những bước đi cẩn thận vì Mỹ còn phụ thuộc vào Trung Quốc về một số mặt hàng y tế.
“Ông ấy không nên khẩu chiến với ông Tập, lý do là có liên quan đến xuất khẩu thiết bị y tế Trung Quốc và những thứ quan trọng khác mà chúng ta [Mỹ] cần“, ông nói. Về lâu dài, các chính trị gia Mỹ và công chúng sẽ “muốn ít phụ thuộc hơn” vào Trung Quốc và sẽ ủng hộ các nỗ lực tách hai nền kinh tế ra. Nhưng một nỗ lực như vậy có thể mất nhiều năm, và sẽ phải trả giá, ông nói.
“Các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ sẽ phải nói rất thẳng thắn với công chúng rằng trong một thời gian, các sản phẩm này sẽ có giá cao hơn“, ông Blumenthal nói.
Ông Wang, chuyên gia của Đại học Bắc Kinh, nói rằng nếu Hoa Kỳ dấn tới thực hiện lời đe dọa đòi Trung Quốc đền bù thiệt hại liên quan đến virus corona, hoặc “chia tách” hai nền kinh tế, có lẽ điều đó sẽ gây ra phản tác dụng.
Trung Quốc đã bắt đầu có dấu hiệu cho thấy đây sẽ là nền kinh tế đầu tiên phục hồi sau khủng hoảng, đưa Bắc Kinh ở vào thế mạnh hơn để trả đũa nếu quan hệ xấu đi thêm nữa, theo ông Wang.
Ông Wang cũng nói rằng nếu Hoa Kỳ cố xa lánh Trung Quốc về mặt ngoại giao, thì Bắc Kinh sẽ chuyển sang hình thành các liên minh sâu sắc hơn ở châu Âu, châu Á và trên toàn thế giới.
“Cần phải nói rõ: Trung Quốc không muốn điều này xảy ra. Trung Quốc muốn hợp tác“, ông nói. “Nhưng Trung Quốc sẽ sẵn sàng phản công kinh tế nếu những nhân vật có quan điểm diều hâu về Trung Quốc trong chính quyền ông Trump tiếp tục đi trên con đường nguy hiểm này“, ông Wang nói.
Hoàng Trung – Thoibao.de (Tổng hợp)
