Sau khi Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 6/4 phát đi thông cáo, bày tỏ quan ngại về vụ Trung Quốc đâm chìm một tàu cá Việt Nam ở khu vực quần đảo Hoàng Sa thì ngày 9/4, Bộ Quốc phòng Mỹ đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về vụ tàu Trung Quốc đâm chìm tàu cá Việt Nam tại Biển Đông.
Trong thông cáo được đăng tải trên trang web chính thức ngày 9/4, Bộ Quốc phòng Mỹ “đặc biệt quan ngại về thông tin tàu hải cảnh Trung Quốc va chạm và đâm chìm tàu cá Việt Nam trong khu vực quần đảo Hoàng Sa tại Biển Đông”.
Thông cáo nêu rõ: “Hành vi của Trung Quốc đi ngược lại với tầm nhìn của Mỹ về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mở và tự do, trong đó, tất cả các quốc gia, dù lớn hay nhỏ, đều được đảm bảo chủ quyền của mình, không bị cưỡng ép, và có thể theo đuổi phát triển kinh tế phù hợp với quy tắc và thông lệ quốc tế đã được thừa nhận”.
Theo thông cáo, “Mỹ sẽ tiếp tục hỗ trợ những nỗ lực của các đồng minh và đối tác nhằm đảm bảo tự do hàng hải và cơ hội kinh tế ở toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”.
Thông cáo nhấn mạnh: “Đại dịch viêm phổi Vũ Hán càng nhấn mạnh tầm quan trọng của trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, vì điều đó tạo điều kiện cho phép chúng ta giải quyết mối đe dọa chung này theo cách minh bạch, tập trung và hiệu quả”.
Bộ Quốc phòng Mỹ “kêu gọi tất cả các bên kiềm chế các hành động có thể gây bất ổn cho khu vực, làm sao nhãng các nỗ lực toàn cầu đối phó với đại dịch, hoặc gây ra rủi ro không cần thiết dẫn tới tổn thất về người và tài sản”.
Giới quan sát đánh giá đây là một tuyên bố nặng ký của Hoa Kỳ trước sự việc tàu hải cảnh Trung Quốc đã đâm chìm một tàu cá Việt Nam chở 8 ngư dân tại quần đảo Hoàng Sa ở Biển Đông hồi tuần trước.
Một nhà quan sát và phân tích an ninh, chính trị khu vực nói: “Tôi hiểu rằng tuyên bố của Bộ Quốc phòng Mỹ còn nặng ký hơn của tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ.’’
“Tổng thống Donald Trump đã giao toàn quyền cho Bộ trưởng Mark Esper cư xử ở châu Á – Thái Bình Dương cũng như Ấn Độ Dương.”
Phó Giáo sư Phạm Quý Thọ cũng cho rằng: “Chính phủ Hoa Kỳ, Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng, đã thể hiện thái độ phản đối Trung Quốc một cách mạnh mẽ và dứt khoát, thể hiện quan điểm của chính sách ‘tự do hàng hải’ trên Biển Đông và sẽ theo đuổi thực hiện trong mọi tình huống.’’
“Sự nhất quán giữa lời nói và việc làm của chính quyền Mỹ sẽ tăng thêm niềm tin cho các nước chịu ảnh hưởng từ sự xâm lấn, đe dọa của Trung Quốc và tăng uy tín của chính phủ Mỹ trong bối cảnh nước Mỹ và châu Âu đang rất khó khăn trước tác động kép, nặng nề về đại dịch và suy thoái kinh tế.’’
Các hành động vi phạm chủ quyền một cách ngang ngược của Trung Quốc trong bối cảnh cả thế giới đang vật lộn đối phó với đại dịch viêm phổi Vũ Hán khởi phát từ quốc gia này cho thấy Trung Quốc nhiều khả năng sẽ tiếp tục quấy phá Biển Đông.
Trong chương trình Bình luận & Phân tích của BBC hôm 09/4 về Biển Đông và quan hệ Việt Nam – Trung Quốc, cả 2 khách mời là Tiến sỹ Trần Công Trục, nguyên Trưởng Ban Biên giới Chính phủ Việt Nam và Phó Giáo sư Hoàng Ngọc Giao, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách, Pháp luật và Phát triển, thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam (Vusta) đều cho rằng Biển Đông trong thời gian tới sẽ tiếp tục có những diễn biến phức tạp.
Tiến sỹ Trần Công Trục nhận định: “Bởi vì Trung Quốc trong quá trình họ tiến xuống Việt Nam, họ thường lợi dụng các điều kiện về an ninh, chính trị, quốc phòng khu vực, quốc tế, để họ thực hiện âm mưu của họ và thời điểm hiện nay cũng là một trong những dịp để Trung Quốc làm.’’
“Song tôi nghĩ vào lúc này họ không có thể làm mạnh được, bởi vì toàn thể nhân loại đang tập trung vào câu chuyện này, không thể làm ngơ, bởi vì chính sách ngoại giao của Trung Quốc đang lợi dụng đại dịch này để họ tô vẽ hình ảnh của họ.’’
“Nhưng sau cuộc đại dịch này, tôi cho rằng khi mà thế giới đang lao đao với nền kinh tế của mình đã sa sút sau viêm phổi Vũ Hán, thì Trung Quốc có thể có những bước tiến mạnh mẽ hơn lên để họ thực hiện cho được ý muốn, động cơ, chiến lược của họ là độc chiếm Biển Đông và họ muốn thông qua cái này để vươn lên, tranh giành địa vị siêu cường quốc tế.’’
Phó Giáo sư Hoàng Ngọc Giao dự báo “nhiều khả năng Trung Quốc sẽ manh động nhiều hơn nữa ở phía Biển Đông”.
Ông nói: “Đưa giàn khoan, đưa tàu nghiên cứu xuống Trường Sa, đưa dân quân biển nhiều hơn nữa xuống Trường Sa và không loại trừ khả năng là Trung Quốc sẽ dùng dân quân biển để phong tỏa những bãi đá, đảo mà các chiến sỹ của ta (Việt Nam) đang đóng quân ở trên đó.’’
Tiến sỹ Nghiêm Thúy Hằng, nhà nghiên cứu Trung Quốc học tại Đại học Quốc gia Hà Nội, cũng có cùng quan điểm trên. Bà nói: “Tôi nghĩ rằng tình hình sẽ xấu đi và sẽ căng lên, Trung Quốc sẽ có những hành động manh động hơn…’’
Trước diễn biến trên, thế giới có thêm cơ sở để cảnh giác với Trung Quốc.
Một nguồn tin cho hay trong tuần tới theo dự kiến sẽ diễn ra một cuộc họp nhóm bốn quốc gia bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Úc, được biết đến là Quad, trong đó có thể có những bàn thảo về an ninh khu vực và các trao đổi nhận thức thông tin giữa các bên liên quan.
Nhà nghiên cứu không muốn tiết lộ danh tính, nêu ý kiến từ một viện nghiên cứu chiến lược ở khu vực:
“Họ đã quyết định không mời Bắc Kinh dự thính. Bắc Kinh, với đại dịch từ Vũ Hán, dường như đã hình thành xong quan điểm của phương Tây, trước hết là Mỹ, Anh, Đức, Nhật Bản rằng Bắc Kinh là kẻ thù chứ không còn là “đối thủ cạnh tranh chiến lược” của Mỹ nữa.’’
“Vì thế họ không mời Trung Quốc và Quad đang có giả định rằng Bắc Kinh có thể tấn công Đài Loan và Trường Sa.”
Phó Giáo sư Hoàng Ngọc Giao cũng nhận định “chính phủ Đài Loan hiện nay đang rất cảnh giác với Trung Quốc, cũng tương tự như vậy là Nhật Bản và Hoa Kỳ cũng đang rất cảnh giác với Trung Quốc’’.
Do đó, Việt Nam, quốc gia có lợi ích hợp pháp trên Biển Đông luôn phải đề cao cảnh giác, không được lơi là.
Phó Giáo sư Phạm Quý Thọ đánh giá rằng: “Chính phủ Việt Nam cũng đã có những động thái, theo tôi là tích cực, và nên chuẩn bị giải pháp pháp lý cao hơn, kiện chính phủ Trung Quốc ra Toà án Quốc tế, như án lệ khi Philippines thắng kiện trước Trung Quốc gần đây.’’
Ông đề xuất: “Ngoài ra, theo tôi Việt Nam nên tận dụng vị thế của mình ở Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc và Chủ tịch hiệp hội ASEAN để bày tỏ ý kiến và tranh thủ sự ủng hộ của các nước trong khu vực về những động thái bảo vệ lợi ích chính đáng của quốc gia và trong khối ASEAN”.
Phó Giáo sư Hoàng Ngọc Giao cho rằng Việt Nam đang làm tốt việc chống đại dịch viêm phổi Vũ Hán, nhưng cũng không nên lơi là với tình hình biển đảo ở Biển Đông.
Ông phát biểu: Một mặt chính phủ Việt Nam hiện nay đang làm rất tốt câu chuyện phòng chống dịch bệnh viêm phổi Vũ Hán, thì không thể bỏ qua hoặc là không thể lơi là trong câu chuyện chuẩn bị những tình huống xấu nhất trước những hành động tham lam và có thể nói là manh động của Trung Quốc ở Biển Đông, đặc biệt là ở Trường Sa.
Việc làm của Trung Quốc không chỉ vi phạm luật pháp quốc tế mà còn đi ngược lại những giá trị tốt đẹp của nhân loại. Một tín hiệu đáng mừng đang xuất hiện trong lòng đất nước Trung Quốc là nhân dân tiến bộ Trung Quốc đang và sẽ có những tiếng nói nhất định trước những việc làm sai trái của chính quyền cộng sản cầm quyền.
Tiến sỹ Nghiêm Thúy Hằng nêu quan điểm: “Tuy nhiên điều quan trọng là những điều mà Trung Quốc đang xây dựng, tức là những công pháp, chiến pháp được xây dựng trên sự giả dối hay là trên sự ép buộc hoặc trên sử dụng vũ lực, thì những cái đó đi ngược lại văn minh hay văn hóa tiến bộ nhân loại, hay thậm chí đi ngược lại với chính truyền thống của nhân dân tiến bộ ở Trung Quốc và tôi không nghĩ là người dân Trung Quốc sẽ ủng hộ.’’
“Tức là nếu làm những việc trái với đạo lý, thì Trung Quốc sẽ rất là mất uy tín và không nhận được sự ủng hộ ngay cả trong nội bộ đất nước, trong nhân dân họ.’’
“Hiện nay cũng đang có nhưng xu thế như thế ở Trung Quốc, tức là người dân cũng không im lặng nữa và họ yêu cầu công lý.’’
“Họ cũng không đồng ý với những sự áp đặt, hay những câu chuyện chính trị lại đè nén các tiếng nói của khoa học hay là tiếng nói của các học giả hay của những người yêu nước.’’
“Hiện nay nhiều người dân Trung Quốc đang có xu thế là đối thoại lại và cũng theo những xu hướng tôi nghĩ là rất tiến bộ.”
Những hành động vừa qua như cải tạo đảo chìm, xây trạm quan sát, quân sự hoá và đặc biệt là sự việc Trung Quốc cố tình lao vào, đâm chìm tàu cá Việt Nam trên biển Đông hôm 2/4 vừa qua là không thể chấp nhận và đáng bị lên án.
Bộ Ngoại giao Việt Nam đã gặp đại diện Đại sứ quán Trung Quốc và trao công hàm phản đối, yêu cầu phía Trung Quốc điều tra làm rõ, xử lý nghiêm đối với nhân viên công vụ và tàu hải cảnh Trung Quốc, không để tái diễn những hành động tương tự, đồng thời bồi thường thoả đáng các thiệt hại cho ngư dân Việt Nam.
Bộ Ngoại giao Mỹ và mới đây là Bộ Quốc phòng Mỹ đã lên tiếng phản đối hành động vi phạm nghiêm trọng của Trung Quốc.
Tuyên bố đầy sức nặng của chính phủ Mỹ cùng sự đồng lòng bảo vệ chủ quyền biển đảo của nhân dân Việt Nam liệu có đủ để khích lệ nhà cầm quyền Việt Nam thêm dũng khí, đưa ra những hành động thiết thực để ngăn chặn tham vọng bá quyền Biển Đông của Trung Quốc hay?
Chúng ta hãy tiếp tục quan sát các động thái của ông Tổng bí thư Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt nam ở Hà Nội trong thời gian tới.
Hoàng Lan từ Hà nội – Thoibao.de (Tổng hợp)
